Procedury USZJK


W okresie tworzenia Uczelnianego Systemu Zarządzania Jakością Kształcenia (USZJK) na UAM (2010 rok) sporządzono następujące dokumenty:

W tych dokumentach zawarto opis funkcjonowania USZJK oraz zadania wszystkich powołanych jednostek. Podano również procedury działania wraz z terminami realizacji poszczególnych zadań.

 

Nowelizacja Ustawy Prawo o Szkolnictwie Wyższym z 2011 roku oraz towarzyszące jej rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego wymusiły modyfikację uchwały Senatu i zmiany w zarządzeniach rektorskich. W roku 2012 przygotowano kolejne dokumenty niezbędne do  prawidłowego funkcjonowania USZJK na UAM w Poznaniu:

Dokumenty te zawierają najważniejsze procedury, wg których powinien funkcjonować USZJK.

 

 

Procedury dotyczące oceniania jakości kształcenia:

§ 31

Monitoring jakości kształcenia

 

1. RJK opracowuje corocznie kwestionariusze ankiet skierowanych do nauczycieli akademickich, doktorantów studentów, słuchaczy studiów podyplomowych i pracowników administracji związanych z procesem kształcenia oraz koordynuje przeprowadzenie ankiet.


2. W cyklu dwuletnim wydziałowe zespoły ds. oceny jakości kształcenia (WZOJK) opracowują kwestionariusz wydziałowych arkuszy samooceny uwzględniający zaproponowane działania na rzecz doskonalenia jakości kształcenia na wydziale, a RJK przygotowuje zestaw aktualnych pytań do arkuszy samooceny.

 

§ 22

 

3. Do zadań Komisji ds. Oceny Jakości Kształcenia należy:

a) Monitorowanie realizacji wytycznych zawartych w procedurach opracowanych przez Radę ds. Jakości Kształcenia;
b) Przygotowanie i koordynacja  corocznych ogólnouniwersyteckich badań ankietowych wśród nauczycieli akademickich, doktorantów, studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych, słuchaczy studiów podyplomowych, doktorantów i administracji (ankiety dot. warunków studiowania, organizacji studiów, programów kształcenia, efektów kształcenia, oceny nauczycieli akademickich, etc.);
c) Analiza wyników ogólnouniwersyteckich badań ankietowych;
d) Analiza wyników prac wydziałowych zespołów ds. oceny jakości kształcenia;
e) ublikowanie wyników oceny jakości kształcenia.

 

§ 4

 

3. Do zadań Zespołów ds. Oceny Jakości Kształcenia należy:
a) Monitoring wprowadzania rekomendacji WZOJK na wydziale;
b) Analiza zgodności kierunku i profilu studiów z misją uczelni i strategią wydziałową;
c) Analiza zgodności opisanych w programach kształcenia zakładanych efektów kształcenia z efektami kształcenia dla wskazanego obszaru lub obszarów kształcenia opisanych w Krajowych Ramach Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego;
d) Analiza metod i form kształcenia oraz sposobów weryfikacji efektów kształcenia osiąganych przez studenta;
e) Analiza dostosowania efektów kształcenia uzyskanych w procesie kształcenia do potrzeb rynku pracy, szczególnie na studiach o profilu praktycznym;
f) Analiza i publikowanie wyników oceny jakości kształcenia, w szczególności wyników przeprowadzonych egzaminów i innych form weryfikowania efektów kształcenia osiąganych przez studenta w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych oraz oceny dokonywanej przez studentów i pracowników, a także wnioski z monitorowania karier absolwentów uczelni;
g) Ocenianie jakości prac dyplomowych;
h) Koordynowanie  ankietyzacji dotyczącej studenckiej oceny nauczycieli akademickich prowadzących zajęcia dydaktyczne;
i) Ocena warunków socjalnych studentów i doktorantów, w tym możliwości uzyskiwania stypendiów oraz dostępu do domów studenckich;
j) Coroczne przedstawianie dziekanowi, radzie wydziału oraz komisji ds. zapewnienia jakości kształcenia rezultatów oceny jakości kształcenia na wydziale i przedstawianie wskazówek dotyczących planu naprawczego dla poprawienia jakości kształcenia;
k) Publikowanie na stronie domowej wydziału corocznych rezultatów oceny jakości kształcenia.

 

Procedury dotyczące zapewniania i doskonalenia jakości kształcenia:

§ 23

Działania projakościowe

 

3. Rada ds. Jakości Kształcenia, zwana dalej w skrócie RJK, wspomaga wydziały w tworzeniu programów kształcenia zgodnych z nowelizacją ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i rozporządzeniami Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego m.in. poprzez organizację szkoleń i dostarczanie najnowszych wykładni przepisów dotyczących wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego.
4. RJK określa zasady opisów programów kształcenia łącznie ze wzorami sylabusów modułów (przedmiotów) i sprawuje rolę doradczą w zakresie ich wprowadzania na wydziałach.
5. RJK wspiera i monitoruje działania wydziałowych zespołów ds. jakości kształcenia (zwanych dalej WZJK) i wydziałowych zespołów ds. oceny jakości kształcenia (zwanych dalej WZOJK).

 

§ 4
Doskonalenie jakości kształcenia

 

1. Na podstawie wyników ankiet, o których mowa w § 3 ust. 1, wydziałowych arkuszy samooceny, o których mowa w § 3 ust. 2  oraz na podstawie wyników monitoringu losów absolwentów prowadzonego przez odrębną jednostkę, RJK opracowuje propozycje działań (na poziomie wydziałów i na poziomie uczelni) na rzecz podniesienia jakości kształcenia, które publikowane są na stronie internetowej USZJK, a także podane do wiadomości dziekanom wydziałów oraz przewodniczącym wydziałowych zespołów ds. oceny jakości kształcenia.
2. W każdym kolejnym cyklu badania jakości kształcenia analizowany jest stopień wdrażania proponowanych zmian i udoskonaleń.

 

§ 5
Sprawozdania

 

Zgodnie z § 6 ust. 6 pkt 4 oraz § 7 ust. 6 pkt 5 Uchwały Senatu Nr 126/2010 z dnia 25 stycznia 2010 r. w sprawie Uczelnianego Systemu Zarządzania Jakością Kształcenia w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Rada ds. Jakości Kształcenia oraz przewodniczący wydziałowych komisji ds. jakości kształcenia zobowiązani są do przedstawienia sprawozdania ze swojej działalności odpowiednio Senatowi i Radzie Wydziału raz w roku.

 

§ 24

 

2. Do zadań Komisji ds. Zapewnienia Jakości Kształcenia należy:
a) Opracowanie procedur ewaluacji stanu wyjściowego i corocznego audytu wewnętrznego w zakresie kształcenia na wszystkich wydziałach;
b) Stałe monitorowanie i analiza jakości kształcenia na wydziałach;
c) Opracowanie programu poprawy jakości kształcenia;
d) Podejmowanie działań doskonalących jakość kształcenia (m.in. szkolenia nt. budowy programów kształcenia w oparciu o efekty kształcenia opisane w Krajowych Ramach Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego, dbałość o stały rozwój umiejętności pedagogicznych oraz wiedzy nauczycieli akademickich, etc.) zgodnie z nowelizacją ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i rozporządzeniami Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a także ze wskazówkami ENQA (European Association for Quality Assurance in Higher Education);
e) Dbałość o prawidłowe  stosowanie systemu akumulacji i transferu punktów (ECTS);
f) Pomoc w opracowywaniu programów kształcenia i ich opisów w postaci efektów kształcenia zgodnych z efektami kształcenia dla wskazanego obszaru lub obszarów kształcenia opisanych w Krajowych Ramach Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego;
g) Dbałość o rozwój różnych form kształcenia przez całe życie (LLL) i ich upowszechnianie;
h) Dbałość o rozwój kształcenia w formie e-learningu;
i) Dbałość o szerokie wykorzystanie uczelnianego systemu obsługi studiów (USOS);
j) Rozwijanie mobilności studentów i pracowników administracyjnych oraz dydaktycznych;
k) Rozwijanie systemu informacyjnego;
l) Przekazywanie wydziałowym komisjom ds. jakości kształcenia rekomendacji dotyczących doskonalenia jakości kształcenia;
m) Monitorowanie realizacji działań wynikających z rekomendacji wydziałowych zespołów ds. oceny jakości kształcenia na rzecz doskonalenia jakości kształcenia na wydziałach/kierunkach;
n) Publikowanie informacji dotyczących Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego i rozwoju Procesu Bolońskiego oraz nowych rozporządzeń Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dotyczących kształcenia.

 

§ 4

 

2.Do zadań zespołów ds. zapewnienia jakości kształcenia należy:
a) Proponowanie metod doskonalenia zasad rekrutacji na studia pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia;
b) Wskazywanie metod doskonalenia procesu kształcenia, w tym organizacji i warunków prowadzenia zajęć dydaktycznych, programów kształcenia, metod i form kształcenia oraz sposobów weryfikacji efektów kształcenia osiąganych przez studenta;
c) Wspieranie rad programowych w modernizowaniu programów kształcenia i opracowywaniu nowych programów kształcenia zgodnie z Krajowymi Ramami Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego;
d) Monitorowanie prawidłowego stosowania punktacji ECTS;
e) Opracowywanie metod poprawy mobilności studentów i doktorantów;
f) Opracowywanie metod  podnoszenia jakości kadry dydaktycznej, w tym szczególnie podnoszenie kwalifikacji kadry i opracowywanie metod doskonalenia systemu nagradzania nauczycieli akademickich, doktorantów i pracowników administracyjnych związanych z procesem dydaktycznym;
g) Opracowywanie metod doskonalenia jakości obsługi administracyjnej procesu dydaktycznego;
h) Opracowanie zasad uznawalności kształcenia pozaformalnego i nieformalnego;
i) Coroczne planowanie działań mających na celu doskonalenie jakości kształcenia;
j) Publikowanie planowanych działań i raportu z ich realizacji.

 1Zarządzenie nr 322/2011/2012 Rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu z dnia 3 lutego 2012 r. w sprawie określenia procedur funkcjonowania uczelnianego systemu zarządzania jakością kształcenia
 2Zarządzenie nr 321/2011/2012 Rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu z dnia 3 lutego 2012r. w sprawie określenia szczegółowych zadań Rady ds. Jakości Kształcenia oraz wydziałowych komisji ds. jakości kształcenia
3Zarządzenie nr 322/2011/2012 Rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu z dnia 3 lutego 2012 r. w sprawie określenia procedur funkcjonowania uczelnianego systemu zarządzania jakością kształcenia
 4Zarządzenie nr 321/2011/2012 Rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu z dnia 3 lutego 2012r. w sprawie określenia szczegółowych zadań Rady ds. Jakości Kształcenia oraz wydziałowych komisji ds. jakości kształcenia

Jak wynika z powyższych fragmentów uchwał i zarządzeń, Uczelniany System Zarządzania Jakością Kształcenia na UAM w Poznaniu działa od początku (tj. od 2010 roku) dwutorowo:

  • Jeden nurt prac skupia się na działaniach szkoleniowych, promocyjnych oraz związanych z opracowywaniem stosownej dokumentacji i procedur (m.in. dotyczących działań związanych z zasadami tworzenia i udoskonalenia programów kształcenia). Tym nurtem zajmuje się głównie Komisja ds. Zapewnienia Jakości Kształcenia na poziomie uczelni oraz zespoły ds. zapewnienia jakości kształcenia na wydziałach.
  • Drugi nurt koncentruje się na badaniach jakości kształcenia (Komisja ds. Oceny Jakości Kształcenia (KOJK) na poziomie uczelni i zespoły ds. oceny jakości kształcenia na wydziałach).


 

Działania szkoleniowe i promocyjne


Ten obszar działań obejmuje organizację szkoleń/warsztatów z zakresu, m.in., prawidłowej implementacji narzędzi wdrażania KRK, nowych metod kształcenia, sposobów sprawdzania osiągniętych efektów kształcenia, kryteriów oceniania, kształcenia dla przedsiębiorczości, internacjonalizacji, wymiaru społecznego kształcenia w szkolnictwie wyższym, budowania kultury jakości. Ten nurt działań to również coroczna akcja promocyjna ogólnouczelnianego badania ankietowego, a także prezentacja systemu oraz dzielenie się praktykami z zakresu zarządzania jakością na konferencjach krajowych i zagranicznych, a także poprzez artykuły w prasie akademickiej i udział w projektach międzynarodowych.

 

 

Opracowywanie dokumentacji oraz procedur


W zakres tych działań wchodzi przygotowanie projektów aktów prawnych UAM związanych ze wszystkimi aspektami kultury jakości kształcenia, określenie strategii działań projakościowych, polityki na rzecz kultury jakości, opracowanie procedur zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia. Na poziomie ogólnouczelnianym jest to opracowywanie uchwał Senatu i zarządzeń Rektora oraz dokumentacji dotyczącej programów kształcenia, procedur związanych z funkcjonowaniem USZJK oraz wytycznych dla działań w jednostkach kształcących.

 

 

Badania jakości kształcenia


W badaniach tych stosuje się następujące narzędzia:

  • Ogólnouniwersyteckie ankiety pracownicze, doktoranckie, studenckie i dla słuchaczy studiów podyplomowych oceniające jakość kształcenia na UAM w Poznaniu;
  • Wydziałowe arkusze samooceny.

Pytania zawarte w ogólnouniwersyteckich ankietach opracowywane są przez Radę ds. Jakości Kształcenia i odpowiednio modernizowane na podstawie doświadczeń z kolejnych cykli ankietowania oraz warunków wynikających z wdrażania KRK. Ankiety adresowane do doktorantów, słuchaczy studiów podyplomowych i nauczycieli akademickich posiadają odpowiednio zmodyfikowane pytania, ale naczelna idea jest taka, aby odpowiedzi płynące z różnych grup respondentów można było porównywać.


Dla przykładu, ankieta studencka z roku 2012 obejmuje następujące zagadnienia:

  • Ogólną ocenę jakości kształcenia;
  • Ocenę jakości studiów (i): poziom merytoryczny, sposób i etyka prowadzenia zajęć;
  • Ocenę jakości studiów (ii): program kształcenia  – konstrukcja i realizacja;
  • Organizację studiowania;
  • Złe i dobre praktyki na UAM;
  • Własne zaangażowanie;
  • Ankiety ewaluacyjne na wydziałach;
  • Wybór studiów;
  • Uwagi do ankiety;
  • Dane statystyczne.


Wydziałowe arkusze samooceny obejmują ocenę własną wydziałów w zakresie:

  • Programów kształcenia;
  • Metod kształcenia i oceniania;
  • Organizacji studiów;
  • Systemów informacyjnych;
  • Kadry nauczającej;
  • Warunków technicznych realizacji programu kształcenia;
  • Form promocji i oceny jakości kształcenia.


Wyniki wszystkich w/w ankiet są opracowywane w Biurze Rady ds. Jakości Kształcenia (BRJK). Na ich podstawie zostaje przeprowadzana analiza SWOT (słabych i mocnych stron kształcenia na wydziałach). Stanowi ona materiał do opracowania propozycji działań na rzecz doskonalenia jakości kształcenia na poziomie centralnym i wydziałowym. Nie rankinguje się wydziałów na podstawie badań ankietowych, bo nie taki jest cel przeprowadzanych ankiet.

 

Ankiety oceniające nauczycieli akademickich (w tym prowadzone przez nich zajęcia) są przeprowadzane na wydziałach każdego roku. Wydziały autonomicznie opracowują pytania do tych ankiet. W nowym Statucie UAM po zmianach wprowadzonych uchwałami nr 266/2011 z dnia 12 grudnia 2011r oraz nr 283/2012 z dnia 30 stycznia 2012r. określono współodpowiedzialność studentów za przygotowywanie ankiet dotyczących oceny zajęć dydaktycznych i nauczycieli. Jest to jedno z wielu działań włączających studentów w budowanie kultury jakości na UAM.


Zadania USZJK realizuje się w oparciu o cykle działań obejmujące planowanie --> realizację --> sprawdzenie --> wdrożenie poprawy. Wprowadzono następujące procedury w zakresie zarządzania jakością kształcenia na UAM:

 


 

Są to cykle, które nie domykają się w każdym roku, tylko przebiegają w sposób spiralny, ale przy każdym przejściu na wyższy poziom spirali osiąga się poprawę określonych elementów procesu kształcenia. Dlatego istotnymi etapami powyższych procedur są planowanie i wykonywanie działań naprawczych (tzw. rekomendacji). Rekomendacje są opracowywane dla całego uniwersytetu przez Radę ds. Jakości Kształcenia oraz przez wydziałowe zespoły ds. oceny jakości kształcenia na poziomie poszczególnych wydziałów. Przy wdrażaniu rekomendacji duży nacisk położono na zachowanie autonomii wydziałów. Dlatego rekomendacje przedstawiane przez RJK mogą, ale nie muszą być uwzględniane przez wydziały, które same decydują, które zmiany naprawcze są dla nich najpilniejsze. Ważne jest, aby przy określaniu rekomendacji wskazywać osoby/jednostki organizacyjne odpowiedzialne za wdrażanie programu naprawczego i planować naprawę w realnym czasie.